Trong chương trình ngữ văn lớp 6, biện pháp so sánh được xem là một trong những biện pháp dễ nhận biết và sử dụng. So sánh là một biện pháp nghệ thuật quen thuộc, thường được sử dụng trong văn thơ, đặc biệt là ca dao tục ngữ. Tuy nhiên, với tính gần gũi và thân quen, so sánh đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngôn ngữ của mỗi người dân.
Nội dung
So Sánh Là Gì?
So sánh là sự đối chiếu giữa một sự vật, sự việc với một sự vật, sự việc khác có nét tương đồng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Đây là một trong những biện pháp tu từ phổ biến trong văn học và được sử dụng rộng rãi. Chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp những ví dụ về so sánh trong văn thơ, văn chương, ca dao tục ngữ và cả cuộc sống hàng ngày.
Ví dụ:
-
“Trẻ em như búp trên cành, biết ăn ngủ biết học hành là ngoan” (Hồ Chí Minh).
Trẻ em được so sánh như búp trên cành vì cả hai đều non, trẻ. -
“Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” (Ca dao). Công cha được so sánh với núi Thái Sơn, nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn. Cả công cha, nghĩa mẹ và núi Thái Sơn, nước trong nguồn đều có nét tương đồng là to lớn, nhiều.
Cấu Tạo Của Phép So Sánh
Phép so sánh bao gồm các yếu tố sau:
- Vế A: Nêu tên sự vật, sự việc được so sánh.
- Vế B: Nêu tên sự vật, sự việc được dùng để so sánh với sự vật, sự việc ở vế A.
- Từ ngữ chỉ phương diện so sánh.
- Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh).
Ví dụ:
- “Công cha như núi ngất trời, nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông, núi cao biển rộng mênh mông, cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!” (Ca dao). Trong đoạn này, vế A là công cha, nghĩa mẹ được so sánh với vế B là núi ngất trời, nước ở ngoài biển Đông bằng từ so sánh như. Cả công cha và nghĩa mẹ đều có sự tương đồng với núi ngất trời và nước ở ngoài biển Đông mênh mông rộng lớn, cho thấy ý nghĩa của cha mẹ là to lớn.
- “Cày đồng đang buổi ban trưa, mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày” (Ca dao). Mồ hôi được so sánh với mưa ruộng cày. Từ so sánh là như. Mồ hôi rơi nhiều như mưa ngoài cánh đồng rộng, cho thấy sự vất vả của việc làm ruộng.
Tuy nhiên, trên thực tế, mô hình phép so sánh có thể thay đổi ít nhiều. Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và từ ngữ chỉ ý so sánh có thể lược bỏ. Vế B cũng có thể được đảo lên trước vế A. Ví dụ: “Như trẻ mọc thẳng, con người không chịu khuất” (Thép Mới). Như loài kiến, con người nên cố gắng chăm chỉ.
Các Kiểu So Sánh
Trong biện pháp so sánh, có hai kiểu chính là so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.
-
So sánh ngang bằng là kiểu so sánh giữa các sự vật, sự việc, hiện tượng có sự tương đồng với nhau. Mục đích của so sánh ngang bằng không chỉ để tìm sự giống nhau mà còn để thể hiện hình ảnh hay đặc điểm của sự vật giúp người nghe, người đọc dễ hiểu. Thường thì trong so sánh ngang bằng, ta sử dụng các từ như: như, y như, tựa như, giống như, giống, là… Dưới đây là một số ví dụ về so sánh ngang bằng:
-
“Anh em như thể tay chân”
-
“Trên trời mây trắng như bông, ở giữa cánh đồng bông trắng như mây”
-
“Chậm như rùa”, “Trắng như bông”, “Ngang như cua”, “Đen như mực”, “Khỏe như voi”, “Nhanh như cắt”
-
So sánh không ngang bằng là loại so sánh để đối chiếu sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ hơn kém để làm nổi bật cái còn lại. Các từ dùng trong so sánh không ngang bằng là hơn, kém, hơn là, kém hơn, kém gì… Dưới đây là một số ví dụ về so sánh không ngang bằng:
-
“Con đi trăm núi ngàn khe, chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm, con đi đánh giặc mười năm, chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi” (Tố Hữu).
-
“Những ngôi sao thức ngoài kia, chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con” (Ca dao).
-
“Bóng Bác cao lồng lộng, ấm hơn ngọn lửa hồng” (Minh Huệ).
Tác Dụng Của Biện Pháp So Sánh
So sánh là một trong bốn biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ ca và văn học. Phép so sánh có tác dụng gợi hình, giúp mô tả sự việc, sự vật cụ thể, sinh động hơn. Ngoài ra, phép so sánh còn giúp biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
Ví dụ về tính gợi hình của phép so sánh:
- “Quê hương tôi có con sông xanh biếc, nước gương trong soi tóc những hàng tre, tâm hồn tôi là những buổi trưa hè, tỏa nắng xuống dòng sông lấp lánh”.
Trên đây là những thông tin đầy đủ và chi tiết về biện pháp so sánh. Biện pháp này không chỉ đơn thuần là một khía cạnh ngôn ngữ trong văn học mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc hoặc quan tâm tới vấn đề này, hãy tìm hiểu thêm trên trang web fptskillking.edu.vn hoặc liên hệ với chúng tôi qua tổng đài tư vấn pháp luật để được hỗ trợ.