Trên thực tế, amoniac không chỉ là một chất khí khó chịu mà còn được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, hiểu rõ về chất này và những tác động của nó đến sức khỏe là điều quan trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về công thức hóa học của amoniac, nguồn gốc, ứng dụng và những cảnh báo quan trọng.
Nội dung
Công thức hóa học của amoniac
Amoniac có công thức hóa học là NH3 – một hợp chất hữu cơ. Đây là một chất khí nhẹ hơn không khí nên có khả năng khuếch tán nhanh chóng. Mùi của amoniac giống mùi mồ hôi hoặc mùi nước tiểu, cũng giống một số loại phô mai.
Tính chất hóa học
- Amoniac có tính bazo làm quỳ hóa xanh và làm dung dịch phenoltalein chuyển từ không màu sang màu hồng.
- Amoniac có tính khử nhưng không bền bởi nhiệt và tan trong nước.
- Amoniac dễ kết hợp với ion kim loại tạo thành ion phức và có khả năng tác dụng với nước để tạo thành muối amoni.
Nguồn gốc amoniac
Amoniac tồn tại trong đất, không khí và nước. Một lượng nhỏ amoniac được sinh ra trong thận của cơ thể người, đó là lý do nước tiểu có mùi khai đặc trưng. Amoniac cũng là sản phẩm của quá trình phân hủy các chất thải động vật và thực vật do tác động của vi khuẩn. Sản phẩm này chiếm hơn 2/3 tổng lượng amoniac trong môi trường.
Amoniac cũng có thể được tạo ra từ phản ứng tự nhiên giữa nito và không khí. Tuy nhiên, sản phẩm amoniac từ quá trình này thường không tồn tại lâu trong môi trường và không tích lũy sinh học.
Ứng dụng
Sản xuất phân bón
Amoniac chứa nito, một chất đạm cần thiết cho cây trồng. Do đó, hơn 80% lượng amoni lỏng được sử dụng để sản xuất phân bón.
Tẩy rửa và làm sạch
Khí amoniac được sử dụng để sản xuất các sản phẩm làm sạch thủy tinh, đồ sứ, thép không gỉ, lò nướng và làm sạch thiết bị. Ngoài ra, amoniac còn được ứng dụng trong bảo quản thực phẩm, ngành dệt may, loại bỏ chất gây ô nhiễm trong khí thải và chế biến gỗ.
Những cảnh báo về amoniac
Amoniac tồn tại trong không khí, nước và đất. Khi tiếp xúc với da, mắt, hô hấp và niêm mạc, amoniac tương tác với độ ẩm và tạo thành amoni hydroxit. Amoni hydroxit gây tổn thương các mô thông qua việc phá vỡ màng tế bào, dẫn đến viêm nhiễm và tổn thương tế bào. Tiếp xúc với amoniac có thể gây khó chịu ở da, mắt, cổ họng và phổi, và trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể gây bỏng.
Amoniac cũng là một sản phẩm thải, chuyển hóa thành ure và glutamine trong gan. Tuy nhiên, nếu quá trình này gặp sự cố, khí amoniac có thể tích tụ trong não và gây tổn thương gan và não.
Ô nhiễm không khí
Trong quá khứ, ô nhiễm không khí do chăn nuôi gia súc và gia cầm đã gây ra nhiều vấn đề. Hiện nay, nhờ ý thức của người dân và mô hình nuôi trồng hiện đại, tình trạng này đã giảm bớt.
Nguy cơ trong quá trình sử dụng
Khi amoniac được dùng trong sản xuất, nó được nén thành dạng lỏng. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với không khí, amoniac nhanh chóng chuyển thành dạng khí, gây tăng nồng độ amoniac đột ngột. Điều này có thể gây nguy hiểm, từ trạng thái nhiễm độc nhẹ đến những tình trạng nghiêm trọng như hôn mê. Một người chỉ cần tiếp xúc với mắt sẽ có cảm giác châm chích và có thể ngất ngay lập tức.
Trên thực tế, đã xảy ra nhiều tai nạn trong quá trình vận chuyển và sử dụng dung dịch amoniac. Vào ngày 10/10/2017, một vụ rò rỉ khí amoniac tại một cơ sở chiết gas amoniac đã gây ngất xỉu, nôn ra máu và gây hại cho động, thực vật xung quanh.
Ô nhiễm nguồn nước
Amoniac không tồn tại trong nước dưới dạng nguyên chất, mà thay vào đó, nó chuyển hóa thành nitrite. Nitrite trong nước tác động đến enzyme trong thịt và cản trở quá trình chuyển màu của nó. Điều này gây ra hiện tượng thịt sau khi đun vẫn giữ màu sắc của thịt sống.
Ngoài ra, khi nồng độ amoniac trong nước vượt quá 20 mg/l, nước sinh hoạt sẽ có mùi khai khó chịu. Ô nhiễm nguồn nước bởi amoniac từ chất thải động vật không gây tác động ngay lập tức, nhưng theo thời gian, nó có thể chuyển hóa thành các chất gây ung thư và các bệnh nguy hiểm khác. Amoniac dễ tạo thành nitrat (NO2-) và nitrit (NO3-), các chất này có thể biến đổi thành chất tiền ung thư N-nitroso. Nhiễm amoniac có thể nguy hiểm hơn nhiễm arsenic vì các chất mới tạo thành rất độc hại và khó phân giải.
Một số phương pháp để khử amoniac trong nước sinh hoạt
Dưới đây là một số phương pháp để khử amoniac trong nước:
- Phương pháp Clo hóa nước đến điểm đột biến.
- Phương pháp làm thoáng nước.
- Phương pháp trao đổi ion.
- Phương pháp sinh học.
Tuy nhiên, những phương pháp này thường phục vụ cho hệ thống nước lớn. Đối với hộ gia đình, việc sử dụng hệ thống lọc nước là lựa chọn tối ưu, giúp loại bỏ amoniac và đảm bảo chất lượng nguồn nước khỏi các tác nhân ô nhiễm khác như fluoride, chì, selen,…
⇒ Đọc thêm:
- Ô nhiễm chì ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
- Các chất gây ô nhiễm nguồn nước và tác hại của chúng với sức khỏe.
- TSS là gì? Ý nghĩa, cách đo và cách xử lý khi chỉ số TSS cao.
Điều quan trọng là hiểu rõ về amoniac và những tác động của nó đối với sức khỏe. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan về amoniac và những cảnh báo quan trọng khi sử dụng.