Ấn tượng đầu tiên về “Đoạn Trường Tân Thanh” là một tác phẩm tư tưởng mà chúng ta thường biết đến qua tên gọi khác là “Truyện Kiều”. Tuy nhiên, “Đoạn Trường Tân Thanh” không chỉ là một tác phẩm của riêng dân tộc Việt Nam, mà còn là của chung nhân loại, đề cập đến những thắc mắc của chúng ta từ xưa đến nay. Vậy, tại sao có thể xem “Đoạn Trường Tân Thanh” là một tác phẩm tư tưởng?
Nhìn lại nhan đề tác phẩm
Từ nhan đề “Đoạn Trường Tân Thanh”, ta có thể hiểu theo hai cách. Thứ nhất, Đoạn Trường được hiểu là “tiếng kêu mới (làm) đứt ruột”. Tuy nhiên, nếu chỉ giới hạn trong câu chuyện về cuộc đời Kiều, thì sẽ không phản ánh đúng tư tưởng của tác phẩm. Trong cuộc sống, Kiều không chỉ trải qua những đoạn trường bi thảm, mà còn có những khoảnh khắc sung túc, vinh quang.
Thứ hai, Đoạn Trường Tân Thanh có thể hiểu là “tiếng kêu mới về đau khổ”. Đoạn trường có nghĩa là đau khổ và Tân Thanh được hiểu là “tiếng mới” của con người về đau khổ. Ngôn ngữ được sử dụng trong tác phẩm là hệ thống dấu hiệu dùng để truyền đạt và thông giao giữa con người với nhau. Tuy nhiên, ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là âm thanh và từ ngữ, mà còn là cách nói của nhà tư tưởng và thi sĩ, thể hiện cách thể hiện của tư tưởng vào hoạt sinh, vào cõi tại thế.
Nguyễn Du đã sử dụng cách nói của mình trong “Đoạn Trường Tân Thanh” để truyền đạt một cái nhìn mới về đau khổ, một ý nghĩa mới về cuộc sống và hiện hữu tại thế. Ông đã đặt tên cho tác phẩm là “Tân Thanh” để thể hiện cái nhìn mới này.
Đau khổ và giải thoát
Cuộc sống vốn khổ, cuộc đời vốn khổ, và điều này đã được nói qua nhiều triết lý và tín ngưỡng khác nhau. Đau khổ, đoạn trường của mỗi người đều khác nhau, nhưng chung quy vẫn là đau khổ. Cuộc sống, cuộc đời chìm nổi của từng người, từng dân tộc và cả nhân loại đi vào một tiết điệu hao mòn, tê tái.
Nhưng từ cái nhìn mới về đấu khổ trong “Đoạn Trường Tân Thanh”, chúng ta có thể tìm thấy giải thoát. Cuộc sống và cuộc đời sẽ giải thoát chúng ta khỏi đau khổ. Diễn tiến nhân sinh sẽ đến một thời điểm chấm dứt đoạn trường và mọi lỗi lầm, tội lỗi sẽ được xóa bỏ. Cuộc sống sẽ hoàn toàn sung sướng, và tài và mệnh sẽ không còn đố kỵ, tương khắc. Tài là tài sức, khả năng mỗi người để lo cho cuộc sống riêng của mình, trong khi mệnh là cuộc đời và môi trường xã hội.
Nguyễn Du đã phóng tác “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm tài nhân, mà không phóng tác một tác phẩm nào khác trong văn học Trung Hoa, cũng như không sáng tác một truyện nào tương tự, bởi vì “Kim Vân Kiều truyện” phù hợp với tư tưởng của ông.
Kết luận
“Đoạn Trường Tân Thanh” là một tác phẩm tư tưởng của Nguyễn Du, thể hiện sự đau khổ và giải thoát trong cuộc sống và cuộc đời. Chúng ta cần nhìn vào đoạn trường mới, cái nhìn mới về đau khổ, để tìm ra ý nghĩa sâu sắc về hiện hữu tại thế.